Andrzejki (wigilia świętego
Andrzeja), to wieczór wróżb i zabaw z 29 na 30 listopoada.
Według niektórych uczonych kolebką tych wróżb jest starożytna Grecja (wskazuje
na to pochodzenie imienia Andrzej, od greckiego Andress i słów „aner” oraz
„andros”- co oznacza mąż, mężczyzna). Według innych źródeł Święty Andrzej
uznany jest za patrona panien chcących szybko wyjść za mąż. Jedno jest pewne,
Andrzejki są specjalną okazją do zorganizowania ostatnich hucznych zabaw przed
rozpoczynającym się adwentem (post poprzedzający Boże Narodzenie). Dawniej
wróżby andrzejkowe miały charakter wyłącznie matrymonialny i przeznaczone były
dla niezamężnych dziewcząt. Współcześnie przekształciły się w niezobowiązującą
zabawę dla wszystkich chętnych.
„Wieczór 30 listopada, św. Andrzejowi poświęcony, nastręcza także sposobność do rozmaitej zabawy. Leją wtedy ołów, w łyżce blaszanej roztopiony, do wody, a z figur formujących się wróżą sobie przyszłość. Dziewuchy rzucają w tył trzewik, który jeżeli po spadnięciu na ziemię końcem, a nie napiętkiem obrócony jest ku drzwiom, przepowiada im zamążpójście w ciągu roku. Takimże sposobem ciskają ostrużyny z jabłek i z ich zakrętów starają się zgadnąć głoskę początkową (nazwiska) przyszłego męża. Zadanie to nie takie trudne, jak na pierwszy rzut oka się zdaje, bo dziewucha zwykle doskonale już zna chłopca o nią ubiegającego się.” Oscar Kolberg. (polski etnograf, folklorysta)
Przysłowia Andrzejkowe:
Na Świętego Andrzeja
błyska dziewkom nadzieja.
Której but na progu
stanie – pierwsza panna na wydanie.
Święty Andrzej wróży
szczęście i szybkie zamęście.
Dziś cień wosku ci ukarze, co ci życie niesie w darze.
Dziś cień wosku ci ukarze, co ci życie niesie w darze.
