Środa Popielcowa. Tradycje, obrzędy.

Popielec, Środa Popielcowa (Staropolska Wstępna Środa) – w kalendarzu chrześcijańskim jest to pierwszy dzień Wielkiego Postu (40 dni) przed Wielkanocą. Według obrzędów katolickich tego dnia kapłan posypuje głowy wiernych popiołem, na znak pukuty, żałoby i uproszenia u Boga przebaczenia. Mówi przy tym: "Z prochu powstałeś i w proch się obrócisz", "Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię". Obrzędowi temu w XI w. papież Urban II nadał charakter obowiązującego zwyczaju. Wówczas postanowiono też, że popiół będzie pochodził z palm, poświęconych w poprzednim roku w Niedzielę Palmową.

Dlaczego Środa „Popielcowa”? Ks. Ryszrd Groń pisze: “Może niejednego zastanawiać skąd się wzięła praktyka posypywania głów popiołem i dlaczego skojarzono ją właśnie ze Środą Popielcową? Wzięła się ona z chrześcijańskiej praktyki pokutnej, jaką od V w. rozpoczynano okres Wielkiego Postu, w poprzedzający niedzielę poniedziałek, a od 604 r. w środę. Miał bowiem wtedy miejsce sakrament pokuty publicznej. Był to swoisty obrzęd wypędzania publicznych pokutników z kościoła. Po odbytej spowiedzi publicznej pokutnicy wychodzili przed kościół, gdzie biskup z prezbiterami sypał na ich głowy popiół parafrazując słowa z Księgi Rodzaju: „Pamiętaj człowiecze, że jesteś prochem i w proch się obrócisz; czyń pokutę, abyś miał życie wieczne” (3,19). Po czym kropiono ich wodą świeconą oraz ich szaty pokutne, które oni przywdziewali na cały okres Wielkiego Postu. Wtedy padali twarzą na ziemię, a zgromadzony lud w kościele śpiewał nad nimi Litanię do Wszystkich Świętych; w końcu wypędzano ich z kościoła jak Adama i Ewę z raju. W X wieku do publicznych pokutników zaczęli dołączać również inni wierni zgromadzeni w kościele, którzy także uważali się za grzeszników i chcieli pokutować. Stąd Kościół (papież Urban II), wychodząc naprzeciw coraz bardziej rozpowszechniającej się praktyce zalecił na soborze w Benewencie (1091) praktykowanie obrzędu posypania głów popiołem w środę rozpoczynającą Wielki Post wszystkim wiernym. Praktyka ta następnie przyjęła się w całym Kościele od 1099 r.; wtedy też sama środa przyjęła nazwę Środy Popielcowej”.

Julian Fałat „Popielec”

Witold Wojtkiewicz „ Medytacje. Popielec”